آسانسور وسیله ایست که ایمنی آن بسیار مهم است زیرا با جان و سلامت انسان سر و کار دارد، بنابراین باید حواسمان باشد که به درستی از آن استفاده کنیم و اجزای آن را سالم نگه داریم. با گسترش روز افزون ساختمان های بلند بیشتر و بیشتر نیز با این وسیله سر و کار خواهیم داشت و درک نقش آن در زندگیمان بسیار راحت است.
مانند هر ماشین برقی و مکانیکی دیگری، آسانسور نیز از اجزای مختلفی تشکیل شده است و این اجزا ممکن است در طول زمان یا بر اثر استفاده ی نادرست، دچار خرابی شوند. با پیروی از اصل پیشگیری بهتر از درمان، به ذکر نکاتی می پردازیم که با رعایت آنها هم عمر آسانسور افزایش پیدا می کند، هم هزینه های کمتری را به صاحبان آن تحمیل می کند و هم امنیت حساس این وسیله ی مهم را برای استفاده کنندگان آن حفظ می کند.
پیش از هر چیز، نکته ی مهم خرید آسانسور مناسب است. در خرید وسیله ای که امنیت شما به آن بستگی دارد صرفه جویی نکنید. آسانسور هایی که در آنها از قطعات کم کیفیت استفاده شده است امنیت شما را به خطر می اندازند و علاوه بر آن در طولانی مدت هزینه های بیشتری در فرایند نگهداری و تعمیرات روی دستتان می گذارند. به همین دلیل خرید آسانسور کم کیفیت در ازای قیمت اولیه ی کمتر، اصلا به صرفه نیست.
پس از خرید آسانسور مناسب نوبت به استفاده ی صحیح از آن می رسد که در ادامه نکاتی ساده اما بسیار مهم را برای پیشگیری از خرابی آسانسور مرور می کنیم:
دکمه ها را به صورت صحیح فشار دهید
برای زدن دکمه ی آسانسور به هیچ وجه از ضربه استفاده نکنید. دکمه ها ظاهری فلزی و بزرگ دارند اما در پشت آنها سوئیچ های الکترونیکی ظریفی قرار گرفته است که بر اثر ضربه یا فشار بیش از حد به راحتی می شکنند. به اهمیت دلیل از فشار غیر متعارف به کلید ها، مثل زدن دکمه با آرنج خودداری کنید. ضمنا چند بار فشار دادن دکمه ها باعث زود تر راه افتادن آسانسور یا زودتر رسیدن آن نمی شود و فقط باعث فرسایش و خرابی زودتر قطعات خواهد شد.
از بالا و پایین پریدن در آسانسور و ایجاد تکان بیش از حد جدا خودداری کنید
بسته به مدلی که در زمان خرید آسانسور انتخاب کرده اید، ضریب امنیتی آن برای جلوگیری از آسیب افراد درون آسانسور اقداماتی را برای مواقع خطر پیش بینی کرده است، مثل قفل کردن قرقره یا اعمال ترمز های ریل کابین. بالا و پایین پریدن در آسانسور و تکان زیاد در آن ممکن است باعث فعال شدن این سیستم ها شود که در این صورت آسانسور از کار افتاده و سرنشینان تا زمانی که دستگاه مجددا راه اندازی شود در آن خواهند ماند. علاوه بر این که این اتفاق برای سرنشینان تجربه ای ناخوشایند خواهد بود، به اقدام تعمیرکاران آسانسور نیاز خواهد داشت و هزینه بردار است.
باز کردن و بستن درب آسانسور به زور، کاری خطرناک است
زمان باز و بسته شدن درب آسانسورها به صورت اتوماتیک تنظیم شده اند تا برای استفاده ی سالمندان و افراد ناتوان نیز مناسب باشند و از گیر کردن افراد یا جا ماندن آنها جلوگیری کنند. باز کردن یا بستن درب ها با استفاده از زور هم به سنسور ها و هم به قطعات مکانیکی آسیب می زند و باعث عملکرد نامناسب و غیر ایمن آنها می شود یا آنها را از کار می اندازد و نیازمند تعویض قطعات خواهید بود.
عواملی که به آسانسور آسیب می زنند
با توجه کردن و تلاش در رفع عواملی که در این بخش ذکر کی شود، کارکرد روان، امنیت و هزینه ی کمتری را در استفاده از آسانسور به دست خواهید آورد.
قطع و وصل شدن و نوسان برق
آسانسور ها مصرف برق بالایی دارند چون باید انرژی زیادی تولید کنند. کم و زیاد شدن برق ورودی می تواند فشار زیادی به قطعات از جمله موتور آن بیاورد. مدام بودن نوسان برق و یا پایین تر از حد نیاز بودن ولتاژ بر اثر عواملی مثل فرسودگی سیم ها و برق کشی یا عدم اتصال درست می تواند عمر آسانسور را به شدت کاهش دهد. در بعضی موارد برای ساختمان های بلند از UPS برای تامین برق اضطراری آسانسور استفاده می شود که منبع قابل اعتماد تر و پایدار تری است.
ساییدگی و فرسودگی اتصالات (پیچ ها)
پیچ ها و اتصالات فرسوده باعث اصطکاک بیشتر طناب های آسانسور می شود. با بازرسی دوره ای به موقع، از وقوع این اتفاق پیشگیری خواهد شد، اما فرسودگی در صورت وجود به سیستم آسیب می زند. بهتر است پیش از آسیب جدی، به تعویض پیچ ها و اتصالات اقدام شود.
آلودگی و مواد ریز
ورود ذرات خاک و گرد و غبار یا حتی سنگ های کوچک و تکه های فلز ناشی از ساییدگی به قسمت های متحرک و ریل های آسانسور غیر قابل اجتناب است، اما در طولانی مدت آلودگی در ترکیب با روغن از کار کردن روان سیستم جلوگیری می کند و باعث خرابی قطعات و کاهش ایمنی می شود. علاوه بر آن قرار گرفتن تکه های کوچک در قطعات متحرک باعث آسیب به ریل ها، چرخ دنده ها و قرقره ها خواهد شد. تمیزکاری دوره ای آسانسور علاوه بر افزایش عمر کارکرد آن باعث عملکرد روان تر، کاهش هزینه ی سرویس ها و حفظ ایمنی می شود
خرابی بلبرینگ های آسانسور
ارتعاشات موتور آسانسور می تواند باعث ایجاد ساییدگی در بلبرینگ ها شود که یکی از نشانه های آن وجود سر و صدا در کارکرد آسانسور است. بیش از نیمی از تمامی موارد خرابی آسانسور را می توان به نقص در تحمل فشار نسبت داد. خرابی بلبرینگ ها یک نقص ایمنی جدی است و با خارج کردن فشار بار وارد شده از طرف کابین از تعادل می تواند به دیگر قطعات به سرعت آسیب بزند و سرنشینان را در معرض خطر قرار دهد. ضمنا حرکت بلبرینگ خراب، خود باعث ایجاد ارتعاش بیشتر است. در صورت شنیدن سر و صدای اضافی و غیر عادی هنگام حرکت آسانسور باید با تعمیر کار تماس بگیرید تا اگر بلبرینگی آسیب دیده است فورا تعویض شود.
تراز نبودن موتور آسانسور
محور موتور باید با عمود بر طناب و دقیقا هم راستا با قرقره ی اصلی باشد. در غیر این صورت هم باعث سایش قرقره و طناب می شود و هم یاتاقان ها و نگه دارنده های شفت موتور آسیب می بینند. یکی از دلایل اصلی ارتعاش بیش از حد موتور تراز نبودن آن است.
روش های پیشگیری از خرابی آسانسور
با انجام اقدامات زیر می توانید زمان طولانی تری را از آسانسور استفاده کنید و اطمینان بیشتری به امنیت آن داشته باشید و حتی هزینه ها را کاهش دهید. اگر شما در نگهداری آسانسور خود کوشا باشید، دوباره نیازمند به خرید آسانسور نخواهید شد.
کنترل وضعیت دما و انرژی آسانسور
اندازه گیری مادون قرمز می تواند داغ شدن بیش از حد قطعات از جمله فیوز ها را به راحتی مشخص کند. با توجه به آب و هوای ایران که در روزهای تابستان بسیار گرم می شود و گرمای بسیار زیاد می تواند به مقاومت و دوام برخی قطعات اسیب بزند، بهتر است سیستم خنک کننده ای را در اتاق کنترل تجهیزات که معمولا در بالای ساختمان نصب می شوند قرار دهید تا دما و رطوبت را مطابق استاندارد های تولید کننده حفظ کند. به این ترتیب بیشترین بازده و عمر مفید را از تجهیزات دریافت خواهید کرد.
استفاده از درایو های مناسب، هم به صرفه جویی در مصرف انرژی منجر خواهد شد و هم از به وجود آمدن ارتعاش یکنواخت و آسیب زا که در بالا توضیح داده شد جلوگیری خواهد کرد. هنگام خرید آسانسور نیز باید به این موارد توجه شود.
بازسازی ساختار اسیب دیده
بازدید های دوره ای از ساختار آسانسور از جمله طناب، پروفیل های شیار و ریل، محور موتور و قرقره ها و همچنین اتصالات می تواند شما را از خرابی یا فرسودگی و در معرض آسیب بودن قطعات پیش از، از کار افتادن آنها مطلع کند که در این صورت با تعویض قطعات می توانید از به وجود آمدن مشکلات بزرگ تر جلوگیری کنید.
آنالیز روغن و روغن کاری مرتب
علاوه بر استفاده از روغن مناسب که در زمان خرید آسانسور و نصب آن در دفترچه ی راهنما توسط سازنده مشخص شده است، انجام روغن کاری منظم برای سیستم های متحرک امری بسیار حیاتی است. با انجام تجزیه و تحلیل روغن که یکی از فرایند های کنترل وضعیت ابزار و تجهیزات است، توسط آزمایشگاه های آنالیز روغن می توانید به مشکلات فضا و نحوه ی استفاده ی آسانسور و اشکالاتی که این عوامل می توانند برای استفاده از آسانسور در آینده به وجود آورند مطلع شوید و در مورد اقدامات لازم برای پیشگیری برنامه ریزی کنید.
آنالیز روغن مشکلاتی از جمله ساییدگی قطعات، وجود ذرات فلز از جمله آلومینیوم و فولاد که می تواند نشان دهنده ی فرسایش قطعه ای خاص باشد را به شما نشان می دهد. به طور مثال، وجود سطح بالای برنز در روغن جعبه دنده به معنی ساییدگی زودرس در تاج چرخ دنده است و یا سطح بالای آلومینیوم در یک مخزن هیدرولیک می تواند به معنی ساییدگی در محفظه پمپ باشد.
استفاده از جاذب های القايی
جریان های سرگردان در سیستم که به قطعات الکتریکی و خود موتور آسیب می زنند را می توان توسط یک جاذب القايی رفع کرد. به طور مثال جاذب القايی coolBLUE با حذف این جریان ها و جلوگیری از تاثیر نویز های الکتریکی زمین که می توانند موجب قطع اضطراری جریان و از کار افتادن آسانسور شوند، از اتصال صحیح الکتریکی اجزا اطمینان حاصل کند.
انجام تراز کردن قطعات با استفاده از متر های لیزری
همانطور که گفتیم تراز نبودن شفت موتور با قرقره ها و طناب اصلی باعث خرابی زودهنگام می شود. بررسی مجدد این تراز بودن با استفاده از تجهیزات اندازه گیری لیزری می تواند این اطمینان را به شما بدهد که قطعات به درستی کار خواهند کرد و ساییدگی بیش از حد نخواهند داشت و طرز کار فعلی آسانسور باعث خارج شدن شفت از تراز شده است.
با وجود نکاتی که گفته شد، تفاوت کیفیت ساخت و طراحی آسانسور ها و کیفیت مهندسی فضای به کارگیری آسانسور باعث تفاوت عوامل متداول خرابی در هر مدل خواهد شد. هر سازنده در زمان خرید آسانسور دفترچه ی راهنمایی را به کاربر تحویل می دهد که در آن علاوه بر نکات ایمنی استفاده، عوامل خرابی، نحوه ی تعمیر صحیح و برنامه ی نگهداری مناسب نیز ذکر شده است. انجام نگهداری و تعمیرات دوره ای مهم ترین عامل افزایش طول عمر آسانسور و کاهش هزینه ی آن در طولانی مدت است
اگر آسانسوری در دهه ی اول عمر خود بسیار خراب می شود. نشان دهنده ی کیفیت پایین یا عدم استفاده ی صحیح است. پس اگر از کیفیت تجهیزات اطمینان دارید باید به دنبال عامل خرابی در شیوه ی استفاده بگردید.
توصیه های نهایی:
- مراقبت از درب های آسانسور: در هر بار توقف، اپراتور های درب حداقل دو بار فعال می شوند. نگه داشتن درب با دست یا سنسور ایمنی بسته نشدن در صورت حضور جسم خارجی که از گیر افتادن افراد بین درب ها جلوگیری می کند، عملکرد اپراتور ها را افزایش می دهد. جلوگیری از خرابی این اپراتور ها باعث می شود که سرنشینان در داخل گیر نیفتند. ضمنا تعویض و به روز رسانی اپراتور ها کار آسانی است و حتی نیاز به خاموش کردن آسانسور ندارد، بنابر این از قدیمی و فرسوده شدن آنها جلوگیری کنید.
- تعویض درایو های AC و DC باعث صرفه جویی در مصرف برق می شود و علاوه بر کاهش هزینه ها (آسانسور های قدیمی 74 درصد هزینه ی بیشتری دارند) باعث اطمینان از کارکرد و بازده بالای آسانسور می شود.